mercredi 17 septembre 2025

 

Sevel un antologiezh divyezhek eus danevelloù Gwalarn

E-touez an darvoudoù hag an oberoù lusket  gant Spered Gwalarn 2025 ez eus un antologiezh  danevelloù divyezhek embannet gant Al Liamm. Gouzout a reer ez eo pal an embregadenn-se lidañ kant vloaz krouidigezh ar gelaouenn a dreuzfurmas don al lennegezh vrezhonek, ha muioc’h c’hoazh ar sell a veze taolet war ar brezhoneg. E-touez ar raktresoù emañ al levr Gwalarn, 100 vloaz/100 ans, Danevelloù-Nouvelles.

 

Ur raktres kaset da benn gant SKRIV !

Aozet eo bet gant izili SKRIV ! Emglev ar Skrivagnerien Vrezhonek[1], ur gevredigezh hag a venn kas war-raok ar c’hrouiñ lennegel e brezhoneg. Krouet e oa bet e miz Mezheven 2024 evit bodañ skrivagnerien ha skrivagnerezed hag a gred e dazont al lennegezh vrezhonek. Ul lec’h eskemm hag ul lec’h stummañ eo da gentañ-penn. Bodañ a ra evit ar mare pemp den warn-ugent. Evito ez eo sevel raktresoù boutin an doare gwellañ da vont war-raok. Setu perak e oa bet divizet kemer perzh e Spered Gwalarn 2025 dre ginnig un dornad danevelloù divyezhek savet gant skrivagnerien luskad Gwalarn end-eeun.  

Nav troer a zo aet war ar roll evit sevel an antologiezh-se. N’int ket evit an darn vrasañ anezho troerien a vicher, met tud a youl vat. Asantet o deus ma ve reizhet o labour a-stroll, ha dre meur a eskemm etrezo int deuet a-benn da ginnig danevelloù a dalvez ar boan bezañ lennet.

Un tañva eus un doare nevez da welout ar bed

Pemzek danevell eus mare Gwalarn a zo kinniget d’al lennerien, dezho da dañva oberoù skrivagnerien ha skrivagnerezed a gredas ober eus ar brezhoneg ur benveg e-tailh da ziskleriañ o santadoù hag o mennozhioù. Liesseurt-kenañ int. Bez’ ez eus skrivagnerien anavezet evel Roparz Hemon, Abeozen pe Jakez Riou, met ivez tud dianavezetoc’h evel ar skrivagnerez Meavenn pe Alan an Diuzet. A-wechoù e kaver skridoù kriz evel « Ar c’higer » gant Abeozen,  un istor a dremen e-pad ar Brezel Bed kentañ, pe hini Jakez Riou gant «  Ar barr-avel » e-lec’h ma weler ur gwaz o vont d’en em grougañ da-heul un darvoud dic’hortoz. Danevelloù realour a zo evel « An toueller » gant Roparz Hemon, a zeskriv tonkad c’hwerv ur mekanisian eus porzh-kenwerzh Brest pe buhez rust ur marc’hadour  saout en etrebrezel e-kostez Landivizio gant Abeozen (« Ar reder foarioù »). Bez ‘ez eus ivez bed hud ar maezioù kontet gant Youenn Drezen e-barzh « Ar c’hloc’h aour » pe « Al laer dienn » gant Yeun ar Gow. N’eo ket bet ankounac’haet ar mousfent kennebeut : unan yen a-walc’h gant istor ur mestr-skol hag a venn sevel un abadenn c’hoariva na vo ket un taol berzh evitañ e-unan, « Mari Stuart » gant Roparz Hemon ; unan drantoc’h gant ur jeneral o tasorc’hiñ diouzh e arched gant Jakez Konan e-barzh « Lannevern e kañv ». Tonkad prizonidi e-pad an Eil Brezel bed eo a zo kontet dimp gant Alan an Diuzet e-barzh « Ar falslizher », ur brederiadenn a-zivout ar fealded gwaz/maouez. Sell ur vaouez war ar bed hag an dud eo  a gaver gant Meavenn, ar skrivagnerez nemeti moarvat e-touez skipailh Gwalarn, e-barzh « Merc’hed brest » hag « Ar c’hentañ toull ». Ur meneg diwezhañ evit danevell Divi Kenan Kongar, alias Frañsez Kervella, gant « Drailhennoù diwezhañ ar pardon », hunvre daou baotr yaouank  hag a sav en o fenn ar c’hoant da guitaat o farrez c’henidik ma’z int stag outi.

Treiñ oberoù Gwalarn e galleg ?

Dres, perak ‘ta treiñ e galleg danevelloù brezhonek ? Gouzout a ra SKRIV ! ez eus reoù hag a gav droch, diezhomm, pe zoken dañjerus ober an dra-se. Mar fell d’an dud lenn, ra zeskint hor yezh karet ! N’emaomp ket mui avat e  1925, pa voe embannet « Le premier et dernier manifeste de Gwalarn en langue française » e kelaouenn Breiz Atao! D’ar mare-se e oa etre 1 hag 1,5 milion a dud hag a gomze brezhoneg. Poent e oa neuze paouez da zifenn ar brezhoneg dre ar galleg, ha treiñ kein d’ar rannvroelezh ha d’ar broviñsegezh. Hiziv e konter a-hervez war-dro  100 000 a dud gouest da  vrezhonegañ…

Penaos ‘ta dedennañ an dud, ar re yaouank peurgetket, ma ne vez ket roet dezho an tu da dañva al lennegezh vrezhonek, e galleg end-eeun, pa’z eo bremañ - plijet pe get - ar yezh implijet gant ar braz eus an dud e Breizh ? Ha daoust ha ne vefe ket mat, dre an doare-mañ, reiñ tro d’ar vrezhonegerien diasur d’en em dommañ ouzh al lenn ha d’an deskerien  gwellaat o live brezhoneg gant sikour an div destenn, keñver-ha-keñver ?

Penaos e ra ivez yezhoù evel ar finneg pe an islandeg, da skouer, evit bezañ anavezet en tu all d’o harzoù, anez bezañ troet e yezhoù implijet stank evel ar saozneg pe ar galleg ?

E-barzh an antologiezh, an testennoù brezhoneg-galleg, lakaet tal-ouzh-tal, a ro tro ivez da geñveriañ an div yezh, hag, emichañs, ar c’hoant d’al lennerien c’hallek da dizhout ar c’hlann all, an hini vrezhonek.

 

Fulup Lannuzel

 



[1] Sl. blog : https://skrivagnerienbzg.blogspot.com/