jeudi 21 mars 2024

Rentañ-kont emvod kentañ SKRIV! e Karaez

 

Emvod kentañ SKRIV ! Emglev ar Skrivagnerien Vrezhonek

Karaez 14/03/24

 

Bezant : Paol ar Meur, Laurence Lavrand , Gege Gwenn, Jakez-Erwan Mouton, Fulup Lannuzel, Mikael Madeg, Yann-Ber Kemener, Pierrette Kermoal ha Gwenael Maze, Sarah Chedifer, Pascal Hervio, Filip Oillo, Laetitia Fitamant, Kristian Braz, Fanny Chauffin.

Digarezet : Loeiza an Duigou, Malo Bouessel du Bourg, Yann-Fulup Dupuy, Iwan ar Fur, Loeiz Gwilhou, Jil Penneg, Paskal an Intañv, Jorj Abherve-Gwegen.

Diouzh ar mintin : 

K Braz a zispleg e berr gomzoù orin ar raktres SKRIV ! pa oa bet lakaet  war wel diwar eskemmoù etre eñ ha F Lannuzel an ezhomm da  vodañ skrivagnerien pe danvez skriverien : lec'h-eskemm ebet, darempredoù diaes a-wechoù gant embannerien pe aozadurioù ‘zo, an ezhomm bras da yaouankaat ha benelaat kumuniezh ar skriverien…

Mont a ra F Lannuzel dre ar munud en e rentañ-kont eus ar mennozhioù dastumet diwar an eskemmoù kaset gant an oberourien dre ar genrouedad (sl. testenn er blog) ; diwar se e sav ur c’hendiviz puilh etre ar berzhidi :

·         Ezhomm kejañ : emañ an holl berzhidi a-du gant ar mennozh-mañ ha gant ar redi treuzkas a skiant-prenet d'ar rummadoù yaouankañ

·         An ezhomm stummadur :

o   dav lenn ha studial an oberennoù meur hag al lennegezh dre vras. (P Kermoal)

o   ezhomm da varrekaat war ar yezh (F Oillo + ar braz eus an dud). Un doare forom strishaet d’an izili a c’hellfe bezañ er blog evit barrekaat pep hini pa vank ur ger bennak pe ur droienn bennak.

o   ezhomm da gaout difazierien a-vicher (K Braz). Er c’hendivizoù e laka anat reoù ‘zo e ve gwelloc’h komz eus kuzulierien. 

·                       Stad en embann : koshaet ar skriverien / diouer a verc'hed. Penaos ober ?

o   Arnod 20 vloaz PAV/PAY (F Chauffin) : penaos lakaat lod eus ar re yaouank da skrivañ en-dro ?

o   Aozañ stummadurioù berr er skolioù (K Braz) Penaos tennañ gounit eus ar steuñv Pass Culture (Adage) evit paeañ an animatourien ?

·         Re nebeut a lennerien : penaos desachañ ar re yaouank ?

o   penaos lakaat mediaouegoù da brenañ levrioù brezhoneg ? (K Braz)

o   penaos lakaat ar gelennerien da gompren talvoudegezh al lennegezh vrezhonek ? Kinniget ez eus mont  da gejañ gant kelennerien (chom a ra an doare da spisaat).

o   Labourat dre diriad diwar  an emglevioù bro (skouer Kemperle gant F Chauffin)

·         Peseurt binvioù implij ?

o   Ur blog zo bet krouet (K Braz), kudennoù teknikel a chom atav. Dav eo degas tud all barrekoc'h, marteze e-touez tud yaouankoc’h n’int ket bet evit dont hiziv ; mont da c'houde war ul lec'hienn fonnusoc'h ? (F Oillo)

o   Ha mat eo treiñ diwar ar brezhoneg ? Evit P Kermoal ez eo arabat ober e galleg.

o   Levrioù divyezhek (yezhoù keñver-ha-keñver, dreist-holl evit an deskerien ; sevel un dastumad bloaz ? Ur mennozh mat evit an darn vrasañ.

o   Skridvarnerezh : un dra ret ; penaos mont pelloc'h ha gwellaat ? (gw. pennad Sarah Chedifer en endervezh)

o   Sikour ar Rannvro evit chomadennoù lennegel (P Hervio ar bloaz-mañ)

o   Ar radio,  ur benveg dreist evit skignañ lennegezh (dreist-holl evit an dud pell diouzh bed al lennegezh hag ar skrid) ; Testeni L Fitamant gant al lennegezh dre radio e Radio Kerne. Sevel enrolladennoù a galite a zo ret-holl evit sachañ selaouerien.

·         Darempredoù gant an diavaez

o   Klask diazezañ darempredoù etre SKRIV ! hag an embannerien.

o   Penaos bezañ arc'hantaouet gant an aozadurioù publik ? Ur sammad par d'an hini gouestlet d'an treiñ lennegel (war-dro 20 000€/bloaz) (K Braz) evit sikour raktresoù levrioù a galite diwar dosieroù savet aketus (enklaskoù, beajoù…) ? Chom a ra digor an traoù evit gouzout penaos e ve dibabet ar raktresoù-se ? A-du emañ an holl.

·         SKRIV ? Peseurt statudoù ?

o   Sevel ur gevredigezh hervez lezenn 1901 evit kas hor soñjoù war-raok  ha bezañ anavezet gelloc’h gant an diavaez: a-du an holl.

o   Studiañ pennad ha pennad ar raktres statudoù kinniget gant K Braz : ezhomm a zo da labourat warnañ ha da resisaat (F Oillo) ; ret e vo krouiñ ur bodad hag a labouro war se.

Ehan kreisteiz – Pred er Carrick evit 12 ac’hanomp.

D’endervezh :

·         Kaozeadennoù hiniennel (berr, 5-10mn gant eskemmoù war-lerc'h)

o   K Braz : krouiñ bedig un danevell evit ma c’hellfe holl elfennoù an danevell kavout o flas ennañ, dre bouezañ war ul lec’h dibabet aketus (traoù ha tud) hag a ro tro dre gelc’hiadoù da astenn ar skrid war boentoù all.

o   P. Kermoal : studial, lenn hag adlenn skrivagnerien veur hon lennegezh. Arz ar skrivañ a denn d’an doare ma vez arveret ar c’heriaoueg. Menegiñ a ra ar roll bras eus ar « skeudenn dibarek» hag a zo evel ur broud da skrivañ ha reiñ dafar d’ur gevelenn. Arabat ankouaat ivez , emezi, e krou pep skrivagner e yezh.

o   S Chedifer : he skiant-prenet skridvarnerez a-hed ar bloavezhioù a c’hell talvezout evit liesseurtaat ar skridvarnouriezh vrezhonek.

o   M Madeg : diskouez an dibaboù liesseurt a zo pa skriver e brezhoneg hag a zo disheñvel evit lod diouzh ar skrivañ e galleg. A bouez eo choaz an ton skrivañ ha stourm ouzh levezon ar galleg war ar frazennadur da skouer.

o   F Lannuzel : diazezoù an danevellouriezh : ar stiadur, gour an danevellañ (me/te/eñ/hi), ar c’hempouez etre an ober, ar c’hendivizoù, an deskriv, an displegañ, a zo da vezañ mestroniet evit kaout levezon war al lenner.

o   L Fitamant : lennegezh ha radio. Pa vez aterset ur skrivagner ez eo pouezus e c’hellfe hemañ  degas traoù hag a ya en tu all d’ar skrid, evel e vuhez, e zoare da welout al lennegezh. (+ K Braz : ezhomm mont dreist al labour kazetennerezh ha kinnig testennoù frammet ha gwisket ha mont estreget bedig ar radio evit se)

o   Priz ar Vugale : Ober a ra F Chauffin istor ar prizioù PAV ha PAY. L Lavrand a ro da c’houzout  dazont ar prizioù: PAV a zo adkemeret gant an embanner Goater ; evit PAY, e vo skoazellet gant ar rannvro ul levr bep bloaz.

o   Darempredoù gant an aozadurioù publik (GG Gwenn) : ezhomm a zo da vezañ anavezet gwelloc’h evit gellet pouezañ war politikerezh lennegel ar Rannvro, ha bezañ sur ez eo ar c’hendivizer mat a zo dirazomp.

·         16.45 : Dilennet eo burev ar gevredigezh SKRIV ! Da c'hortoz ma vo termenet ar statudoù ha savet ez-ofisiel ar gevredigezh dre un emvod sevel ez eo anvet : Prezidantez Laurence Lavrand, kensekretourien K Braz ha F Lannuzel ; teñzorerez L Fitamant.

·         Un emvod all a vo aozet a-benn nebeut, hag a c'hello bezañ graet dre vizio.


 Notenn:

Da heul un eskemm gant Jerom Olivry  a-zivout ar chommadennoù lennegel  e tegasomp ar resisadenn-mañ: 
Chomadennoù skrivañ lennegel a vez sikouret  bep bloaz gant ar Rannvro. Al lec'hioù annez eo a vez roet arc'hant dezho. Ret e ve gouzout ha bez ' e c'hellfe bezañ aozet chomadennoù e brezhoneg. Betek-henn ez eo gant Al Liamm evel ti-embann e vezont graet, evel ma vo er bloaz-mañ gant Paskal Hervio.

 

mercredi 20 mars 2024

Dafar evit studi an danevellouriezh (lodenn gentañ)

 

Diazezoù an danevellouriezh-1 (emvod Karaez 14 03 24) 

Gouzout a rit neuial ? Fiskal ! C’hoant hoc’h eus marteze da zeskiñ neuial gwelloc’h evit mont pelloc’h, hep skuizhañ re, gant muioc’h a blijadur. Ar memes tra a c’heller lavarout a-fet skrivañ : c’hoant ganeoc’h da vezañ en hoc’h aez pa savit un danevell pe ur romant ? An danevellouriezh a zo graet evidoc’h.

An danevellouriezh, daoust petra an diaoul eo ? Arz ha pleustr an danevellañ eo, anezhañ un teskad teknikoù a c’heller deskiñ hag a roio  an tu deoc’h da gaout kalz nebeutoc’h a boan pa viot o skrivañ. Anv a zo d’ober dibaboù o devo ul levezon vras war ho toare da skridaozañ ha dreist-holl war an doare ma vo degemeret an destenn gant al lenner. Gwelloc’h eo gouzout se a-raok sevel ar skrid eget en em gavout da c’houde paket el lagenn abalamour ma ne glot ket hoc’h istor gant ar pezh ho poa ijinet…

Lavaromp diouzhtu ne c’hello ket kemer plas  an awen. Houmañ, evel ma oar an holl, a c’hwezh e-lec’h ma kar, da vare ma kar, hag en doare ma kar. Met un tamm sikour e vo teknikoù an danevellouriezh evit ober al lez d’an awen !  

Displegañ a ran amañ en ur grennañ anezho an diazezoù kentañ eus an arz hag ar pleustr-se diwar-bouez skouerioù resis tennet eus hol lennegezh pe eus lennegezhioù estren. E c’heller kregiñ gant :

1.      Ar stiadur[1]  a zo savlec’h an daneveller, an hini a gomz, a gont, e-keñver an dudenn ; respont a ra d’ar goulenn : piv a wel ha penaos e wel ? Tri derez stiadur a zo :

o   Ar stiadur mann pe an daneveller hollouiziek : gwelout ha gouzout a ra an daneveller pep tra, gouest eo da vont e-barzh spered an tudennoù, en ur ziskuilhañ traoù ha na ouzont ket zoken. Amañ ez eo sell ar skrivagner a zo trec’h.

Skouer : Nenn Jani gant Roparz Hemon pe Skol-louarn Veig Trebern gant Youenn Drezen

o   Ar stiadur diabarzh : ne oar an daneveller nemet ar pezh a oar hag a wel an dudenn-mañ-‘ dudenn. Mont a ra e diabarzh bred[2] an dudenn. Amañ ez eo sell dibarek  an dudenn a zo trec’h.

Skouer : E Penn ar Wern gant Kristian Braz

o   Ar stiadur diavaez : Ne wel an daneveller nemet doare diavaez an tudennoù, evel ur c’hamera oc’h enrollañ ur senenn. Gouzout a ra an daneveller nebeutoc’h eget ar pezh a oar an tudennoù. Ne c’hell lenn en o soñjoù. Amañ ez eo al lenner a zo lakaet en entremar.

Skouer : Hills Like White Elephants gant Ernest Hemingway pe deroù Kaour ar Barzh, galeour, gant Fulup Lannuzel.

 

2.      Dibab gour an danevellañ a zo diazez. Diwar an dibab-se ez eus efedoù disheñvel war al lenner. Diforc’h a c’heller dreist-holl implij ar gour kentañ, me, hag an trede gour eñ/hi.

o   Me : kontañ un istor er c’hentañ gour a grou diouzhtu ur « vouezh » kreñv ha personel a c’hell al lenner en em hevelebiñ buan outi. Diaes eo avat kaout un tamm pellder e-keñver an istor.

Skouer : E Penn ar Wern gant Kristian Braz, War an treuzoù gant Pierrette Kermoal, Dispac’h gant Mikael Madeg.

o   Eñ/hi : amañ ez eo ar « vouezh » gwanoc’h, met bez’ en deus an daneveller (ar skrivagner) muioc’h a dro evit degas traoù ouzhpenn eget savboent an dudenn-mañ-‘n dudenn. Souploc’h eo, met n’eo ket ken kreñv an hevelebiñ.

Skouerioù : Nenn Jani gant Roparz Hemon, Skol-louarn Veig Trebern, gant Youenn Drezen.

o   Te : ober gant an eil gour, te, a zo kalz rouesoc’h. Un arver skoemp a-walc’h eo rak ne oar ket ervat al lenner piv a zo e kont, an daneveller, an dudenn, al lenner zoken… Goulenn a ra un ampartiz vras a-berzh ar skrivagner.

Skouer : Dindan an traezh, ar bili, gant Filip Oillo.

 

3.      Peder elfenn an danevellañ : an ober, ar c’hendivizoù, an deskriv, an diverrañ. 

o   An ober : senenn e-lec’h ma c’hoarvez darvoudoù a-leizh, e-lec’h ma fiñv an dud hag an traoù, da skouer un emgann pe ur breud taer.

o   Ar c’hendivizoù : eskemmoù etre an tudennoù evel en ur pezh-c’hoari. Perzhek[3]  e tle bezañ, - arabat komz eus ar glav hag an amzer gaer,- dre reiñ da gompren gwelloc’h temz-spered an tudennoù.

o   An deskriv : bez ‘ez eo ur skeudenniñ dre ar skiantennoù[4] eus ar bed diavaez hag a-wechoù eus ar bed diabarzh. Lakaat a reer e kemm al loadur[5], deskriv an egor (pezhioù, maezioù, kêrioù, gweledvaoù…) hag ar poltred , deskriv doare diavaez an tudennoù (korf, dilhad…). Amañ e liver ar bed hag an dud gant gerioù. En tu all d’ar paouez en dezrevell e c’hell an deskriv degas gwirionezoù soutil war an tudennoù.

o   An displegañ : pep tra ne c‘hell ket bezañ diskouezet en un istor. Alese roll an displegañ, da lavarout kontañ un darn eus an istor e berr gerioù, da skouer en ur lavarout en ur frazenn ar pezh a zo c’hoarvezet e-korf daou vloavezh. An displegañ a zo evel simant an istor etre an darvoudoù bras anezhañ.

En un danevell pe en ur romant e vez implijet ar peder elfenn a-bep-eil. Int eo a ro lusk ha kellusk d’an danevellañ. An div gentañ a zo herrek ; reiñ a reont startijenn d’an istor. An div ziwezhañ a ya war o fouezig ; gorrekaat a reont an darvoudoù. Ur skrivagner ampart a oar pouezañ war ar peder fedalenn-se  a-benn derc’hel evezh al lenner a-hed ar skrid hep e skuizhañ ha hep e lakaat da gousket…

Skouer : Itron Varia Garmez gant Youenn Drezen

Bez ‘ez eus kalz teknikoù all, evel ar prezeg ameeun dieub, an unangomz diabarzh, an doare da sevel an tudennoù (…) hag a vo gwelet diwezhatoc’h.

                                                                                                                                  Fulup Lannuzel



[1] Stiadur : Gl. : focalisation

[2] Bred : Gl. : psychisme.

[3] Perzhek : Gl. : pertinent.

[4] Skiantenn : Gl. :sens ; gweled, kleved, blasa, c’hwesha, stekiñ, kempouez ar c’horf,  evit ar bed diabarzh ; hag embrederiañ evit ar bed diabarzh.

[5] Loadur : Gl. : décor.

vendredi 15 mars 2024

Treiñtour : Ul lec'h eskemm evit ar re tik war ar yezh(où) hag an treiñ e brezhoneg pe diwar ar brezhoneg

Diwar goulenn lod eus an dud a oa e Karaez d'ar 14/3 da geñver emvod kentañ SKRIV!, c'hoant ganto gellet eskemm war poentoù yezh, kudennoù treiñ hag all tout, setu ul liamm etrezek ur forum krouet 3 bloaz zo ha chomet diac'hub goude ur pennad. Deoc'h/deomp da reiñ buhez dezhañ, ma soñj deoc'h e talvez ar boan ! Klikit war Treiñtour er rubrikenn Liammoù,  a-zehou.